Có nhiều cách khác nhau để phân chia các cấp độ ứng dụng AI. Trong bài viết này, mình muốn chia sẻ cách phân loại tập trung vào mức độ sử dụng và sự thành thạo các công cụ AI trong môi trường làm việc hàng ngày.
Dưới đây là 4 cấp độ ứng dụng AI mà một người làm văn phòng có thể trải qua, cùng với mô tả chi tiết để bạn dễ dàng đánh giá vị trí hiện tại của mình:
Cấp độ 1: Người dùng thụ động (AI-Aware)
Mô tả: Bạn thuộc cấp độ người dùng thụ động nếu có các đặc điểm sau đây:
- Bạn nhận thức được sự tồn tại của AI và có thể đã nghe nói về các công cụ AI phổ biến như ChatGPT, Gemini, hoặc các tính năng AI tích hợp trong các ứng dụng quen thuộc (ví dụ: gợi ý chính tả, tự động điền trong email).
- Bạn chưa chủ động sử dụng hoặc chỉ mới thử nghiệm một cách rất cơ bản, thường là theo hướng dẫn hoặc tò mò.
- Bạn có thể cảm thấy AI là một khái niệm xa vời hoặc chưa thực sự thấy rõ lợi ích trực tiếp trong công việc hàng ngày của mình.
Ví dụ:
- Bạn biết Microsoft Word có tính năng gợi ý viết, nhưng bạn hiếm khi sử dụng nó.
- Bạn đã nghe đồng nghiệp nói về việc dùng ChatGPT để tóm tắt văn bản, nhưng bạn vẫn làm việc này thủ công.
Câu hỏi đánh giá bản thân:
- Bạn có nhận ra các công cụ AI xung quanh mình không?
- Bạn đã bao giờ thử sử dụng chúng (dù chỉ một lần)?
=> Nếu câu trả lời là “có” ở mức độ rất hạn chế, bạn đang ở cấp độ này.
Người ở cấp độ “Người dùng AI thụ động” thường có những suy nghĩ như:
- “AI có vẻ phức tạp và không dành cho người như mình”
- “Tôi không chắc AI có thể giúp gì trong công việc cụ thể của tôi”
- “Tôi đã thử dùng ChatGPT một lần nhưng không biết phải hỏi gì”
Nếu bạn đang ở cấp độ này, đừng lo lắng. Đây là điểm khởi đầu của mọi người khi tiếp cận công nghệ mới. Điều quan trọng là bạn đã bắt đầu nhận thức được sự hiện diện của AI – đó là bước đầu tiên quan trọng.
Cấp độ 2: Người dùng cơ bản (AI-Assisted)
Mô tả: Bạn thuộc cấp độ người dùng AI cơ bản nếu có các đặc điểm sau đây:
- Bạn bắt đầu chủ động sử dụng một vài công cụ AI đơn giản để hỗ trợ các tác vụ lặp đi lặp lại hoặc những công việc không đòi hỏi sự sáng tạo cao.
- Bạn có thể sử dụng AI để tìm kiếm thông tin nhanh hơn, tóm tắt văn bản ngắn, soạn email hoặc tin nhắn theo mẫu, hoặc thậm chí tạo ra những nội dung đơn giản như bài đăng mạng xã hội ngắn.
- Việc sử dụng AI của bạn thường dựa trên các prompt (lệnh) cơ bản.
- Bạn chấp nhận kết quả mà AI đưa ra mà ít khi chỉnh sửa sâu.
Ví dụ:
- Bạn sử dụng ChatGPT để tìm kiếm định nghĩa của một thuật ngữ chuyên ngành
- Bạn yêu cầu ChatGPT viết một email thông báo về lịch họp.
- Bạn dùng các công cụ AI tích hợp trong trình duyệt để tóm tắt nhanh các bài báo.
Câu hỏi đánh giá bản thân:
- Bạn có thường xuyên sử dụng một hoặc hai công cụ AI cụ thể cho công việc không?
- Bạn có cảm thấy AI giúp bạn tiết kiệm được chút thời gian trong một số tác vụ nhất định không?
=> Nếu có, bạn đang ở cấp độ này.
Ở giai đoạn này, bạn bắt đầu thấy được sự tiện lợi của AI trong một số công việc hàng ngày. Bạn thường có những trải nghiệm như:
- Sử dụng ChatGPT để trả lời các câu hỏi đơn giản thay vì Google
- Dùng AI để viết email theo mẫu, tạo nội dung mạng xã hội ngắn
- Sử dụng các tính năng AI tích hợp trong các ứng dụng làm việc như Microsoft 365 hoặc Google Workspace
Tuy nhiên, bạn vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của AI và thường chỉ sử dụng nó cho các nhiệm vụ đơn giản, riêng lẻ. Bạn chưa thực sự tích hợp AI vào quy trình làm việc hàng ngày của mình.
Cấp độ 3: Người dùng nâng cao (AI-Enhanced)
Mô tả: Người dùng AI nâng cao sở hữu những đặc điểm sau:
- Bạn đã trở nên thành thạo hơn trong việc sử dụng nhiều công cụ AI khác nhau và biết cách kết hợp chúng để giải quyết các vấn đề phức tạp hơn trong công việc.
- Bạn hiểu rõ hơn về cách đặt prompt hiệu quả để có được kết quả như mong muốn và bạn có khả năng chỉnh sửa, tinh chỉnh những gì AI tạo ra để phù hợp với ngữ cảnh và yêu cầu cụ thể.
- Bạn bắt đầu nhận thấy AI không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn có thể nâng cao chất lượng công việc của bạn, ví dụ như đưa ra các ý tưởng mới, phân tích dữ liệu hiệu quả hơn, hoặc tạo ra các bản trình bày ấn tượng hơn.
Ví dụ:
- Bạn sử dụng AI để phân tích phản hồi của khách hàng và đưa ra các insight về xu hướng.
- Bạn dùng các công cụ AI để tạo bản nháp đầu tiên cho một bài báo cáo dài, sau đó bạn chỉnh sửa và bổ sung thông tin chuyên môn của mình.
- Bạn có thể sử dụng AI để tạo ra các hình ảnh hoặc video đơn giản phục vụ cho công việc.
Câu hỏi đánh giá bản thân:
- Bạn có tự tin sử dụng nhiều công cụ AI khác nhau cho các loại công việc khác nhau không?
- Bạn có khả năng đánh giá và điều chỉnh kết quả do AI tạo ra?
- Bạn có thấy AI thực sự giúp bạn làm việc hiệu quả và sáng tạo hơn không?
=> Nếu có, bạn đang ở cấp độ “Người dùng AI nâng cao”
Ở cấp độ này, bạn thực sự bắt đầu tận dụng sức mạnh của AI. Bạn không chỉ biết “AI có thể làm gì” mà còn hiểu “làm thế nào để AI làm điều đó tốt nhất”.
Một số việc mà người dùng AI nâng cao thường làm là:
- Bạn đã phát triển một “thư viện prompt” riêng cho mình, biết cách tạo ra những hướng dẫn chi tiết, rõ ràng để AI hiểu chính xác yêu cầu của bạn
- Bạn sử dụng AI như một cộng sự trong quá trình brainstorming, nghiên cứu và sáng tạo
- Bạn kết hợp nhiều công cụ AI khác nhau, ví dụ như ChatGPT để viết nội dung, Midjourney để tạo hình ảnh, các công cụ AI phân tích dữ liệu…
- Bạn đã tích hợp AI vào quy trình làm việc hàng ngày của mình
Người dùng ở cấp độ này thường tiết kiệm được ít nhất 30-50% thời gian cho các nhiệm vụ cụ thể và có thể sản xuất kết quả chất lượng cao hơn so với phương pháp truyền thống.
Cấp độ 4: Chuyên gia AI (AI-Powered)
Mô tả: Đây là cấp độ cao nhất, nơi bạn tích hợp AI một cách sâu sắc vào quy trình làm việc hàng ngày và xem AI như một cộng sự chiến lược.
- Bạn không chỉ sử dụng các công cụ AI hiện có mà còn có khả năng tùy chỉnh, xây dựng các giải pháp AI riêng cho các nhu cầu cụ thể của công việc hoặc của tổ chức.
- Bạn có hiểu biết sâu sắc về các nguyên tắc hoạt động của AI, các giới hạn và rủi ro tiềm ẩn của nó.
- Bạn có khả năng dẫn dắt và đào tạo người khác về cách ứng dụng AI hiệu quả.
Ví dụ:
- Bạn có thể sử dụng các nền tảng low-code/no-code để xây dựng các chatbot nội bộ giúp tự động hóa các câu hỏi thường gặp của nhân viên.
- Bạn có thể phân tích lượng lớn dữ liệu bằng các công cụ AI chuyên dụng để đưa ra các quyết định kinh doanh quan trọng.
- Bạn có thể tham gia vào việc đánh giá và triển khai các giải pháp AI mới cho toàn bộ phòng ban hoặc công ty.
Câu hỏi đánh giá bản thân:
- Bạn có khả năng tùy chỉnh hoặc xây dựng các giải pháp AI đơn giản không?
- Bạn có kiến thức sâu rộng về các loại hình AI và ứng dụng của chúng trong lĩnh vực của bạn không?
- Bạn có vai trò dẫn dắt hoặc cố vấn cho người khác về AI không?
=> Nếu có, bạn đang ở cấp độ này.
Ở cấp độ này, AI không còn là một công cụ mà là một phần không thể thiếu trong chiến lược công việc của bạn. Một số trải nghiệm nổi bật của người dùng AI ở cấp độ 4 là:
- Bạn có thể tạo ra các workflow tự động hóa phức tạp kết hợp nhiều công cụ AI khác nhau
- Bạn hiểu rõ về cách các mô hình AI hoạt động, bao gồm cả những hạn chế và tiềm năng của chúng
- Bạn có thể sử dụng các API của các mô hình AI để xây dựng các ứng dụng tùy chỉnh
- Bạn thường xuyên thử nghiệm các công nghệ AI mới và có thể đánh giá giá trị của chúng đối với tổ chức
- Bạn có thể đào tạo và hướng dẫn người khác về cách sử dụng AI hiệu quả
Những người ở cấp độ này thường là người tiên phong trong việc áp dụng AI tại nơi làm việc. Họ không chỉ tăng năng suất cá nhân mà còn có thể nâng cao hiệu quả của cả đội nhóm hoặc tổ chức.
Sự chuyển đổi giữa các cấp độ ứng dụng AI trong công việc
Việc chuyển từ cấp độ này sang cấp độ khác không phải lúc nào cũng rõ ràng và thẳng thắn. Đây là một quá trình liên tục với nhiều yếu tố ảnh hưởng:
- Từ cấp độ 1 lên cấp độ 2: Đây là bước chuyển đổi từ “biết về AI” sang “sử dụng AI”. Bạn cần vượt qua rào cản tâm lý và bắt đầu thử nghiệm các công cụ AI trong công việc hàng ngày. Một cách đơn giản để bắt đầu là chọn một nhiệm vụ thường xuyên và thử dùng AI để hỗ trợ (như dùng ChatGPT để soạn email).
- Từ cấp độ 2 lên cấp độ 3: Đây là bước chuyển từ “sử dụng AI cơ bản” sang “sử dụng AI chiến lược”. Bạn cần phát triển hiểu biết sâu hơn về cách tạo prompt hiệu quả và bắt đầu kết hợp nhiều công cụ AI khác nhau. Học cách đánh giá chất lượng đầu ra của AI và biết khi nào cần điều chỉnh là rất quan trọng.
- Từ cấp độ 3 lên cấp độ 4: Đây là bước chuyển từ “người dùng thành thạo” sang “chuyên gia AI”. Bước này đòi hỏi bạn không chỉ sử dụng AI mà còn hiểu sâu về cách nó hoạt động. Bạn cần học cách tùy chỉnh công cụ AI cho nhu cầu cụ thể và xây dựng các quy trình tự động phức tạp. Ở cấp độ này, bạn bắt đầu đóng vai trò là người dẫn dắt và hướng dẫn người khác về AI.
Ví dụ của 4 cấp độ ứng dụng AI trong các ngành nghề khác nhau
Mô hình 4 cấp độ này không cố định mà thay đổi tùy theo từng ngành nghề. Dưới đây là một vài ví dụ đơn giản để bạn hiểu thêm về mô hình:
Trong lĩnh vực Marketing:
- Cấp độ 1: Biết về AI có thể viết nội dung nhưng chưa sử dụng
- Cấp độ 2: Sử dụng ChatGPT để viết caption mạng xã hội hoặc gợi ý ý tưởng
- Cấp độ 3: Tích hợp AI vào chiến dịch marketing từ nghiên cứu đến phân tích kết quả
- Cấp độ 4: Xây dựng các hệ thống marketing tự động sử dụng AI để tối ưu hóa hiệu suất chiến dịch
Trong lĩnh vực Tài chính – Kế toán:
- Cấp độ 1: Nhận thức về khả năng của AI trong phân tích tài chính
- Cấp độ 2: Sử dụng AI để tự động hóa các báo cáo tài chính đơn giản
- Cấp độ 3: Sử dụng AI để phân tích xu hướng, dự báo ngân sách và phát hiện bất thường
- Cấp độ 4: Xây dựng hệ thống quản lý tài chính thông minh sử dụng AI để đưa ra quyết định chiến lược
Trong lĩnh vực Nhân sự:
- Cấp độ 1: Biết AI có thể giúp trong việc tuyển dụng và đào tạo
- Cấp độ 2: Sử dụng AI để sàng lọc CV hoặc trả lời các câu hỏi thường gặp của nhân viên
- Cấp độ 3: Tích hợp AI vào quy trình tuyển dụng, đánh giá hiệu suất và phát triển nhân viên
- Cấp độ 4: Xây dựng hệ thống quản lý nhân tài dựa trên AI, phân tích dữ liệu nhân sự để dự đoán xu hướng và ngăn ngừa nghỉ việc
Lời kết: Biết người biết ta trăm trận trăm thắng
Biết mình đang ở đâu sẽ giúp bạn đánh giá được vị trí hiện tại của mình trên con đường làm chủ AI trong công việc. Từ đó, bạn có thể xác định những kỹ năng và kiến thức cần học tập để tiến lên các cấp độ cao hơn.
Điều quan trọng cần nhớ là không có cấp độ nào là “đúng” hoặc “sai” – mỗi người có nhu cầu và mục tiêu khác nhau. Đối với một số người, ở cấp độ 2 là hoàn toàn đủ để làm tốt công việc của họ. Với những người khác, đạt đến cấp độ 3 hoặc 4 có thể mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể.
Việc xác định cấp độ của bạn không phải để so sánh với người khác, mà là để hiểu rõ hơn về hành trình của chính bạn và những bước tiếp theo bạn có thể thực hiện để phát triển.
Tuy nhiên, hành trình làm chủ AI của mỗi cá nhân không chỉ phụ thuộc vào nhu cầu của mỗi người, mà còn bị tác động bởi bối cảnh doanh nghiệp và lĩnh vực chuyên môn. Ở những bài viết sau trong series “Tự học AI”, mình sẽ chia sẻ kỹ hơn về các mức độ ứng dụng AI ở các ngành nghề, nhìn từ khía cạnh doanh nghiệp, để bạn hiểu rõ hơn bối cảnh ứng dụng AI trong lĩnh vực của bạn.
Còn bây giờ, bạn đang ở cấp độ nào trong 4 cấp độ trên? Comment để chia sẻ với mình nhé.
